Stawy – kluczowa część narządu ruchu

Czym są stawy?

Wielu z nas nie wie, że stawy nie są częścią kości, lecz specjalnym połączeniem przynajmniej dwóch kości, dzięki któremu możliwe jest poruszanie się jednej w stosunku do drugiej. Zginanie ręki, obracanie nadgarstka, uderzanie palcami w klawiaturę – te wszystkie czynności umożliwiają nam właśnie stawy.

Układ ruchu

Stawy to nieodłączny mechanizm układu ruchu człowieka. Oprócz stawów w jego skład wchodzą: kości, mieśnie i ścięgna. Te oczywiście dzielą się dalej na poszczególne segmenty i elementy.

Stawy dzielimy ze względu na ich budowę i funkcjonalność.

Ze względu na liczbę kości łączących się w stawie stawy dzieli się na:

• proste – w stawie spotykają się tylko dwie kości np. staw biodrowy,
• złożone – w stawie łączą się więcej niż dwie kości np. staw łokciowy, staw skokowy górny.

Stawy możemy także podzielić ze względu na rodzaj ruchu, jaki umożliwiają:

• stawy jednoosiowe – umożliwiają ruch w jednej płaszczyźnie np. stawy międzypaliczkowe,
• stawy dwuosiowe – umożliwiają ruch w dwóch płaszczyznach np. staw kolanowy,
• stawy wieloosiowe – umożliwiają ruch we wszystkich płaszczyznach np. staw barkowy.

Ze względu na kształt (co jednocześnie przekłada się na funkcjonalność i rodzaje ruchu, jakie staw może wykonać) wyróżniamy:

• staw kulisty np. staw biodrowy,
• staw eliptyczny, zwany także kłykciowym np. staw skroniowo-żuchwowy,
• staw siodełkowy – wyjątkowy, ponieważ występuje tylko w kciuku,
• staw zawiasowy np. stawy międzypaliczkowe,
• staw obrotowy np. staw promieniowo-łokciowy.

Kluczowa rola elementów stawu

Powierzchnia stawowa

Powierzchnia stawowa to gładka powierzchnia kości, przybierająca różny kształt w zależności od wykonywanego w danym stawie ruchu. To właśnie powierzchnie stawowe pokryte są warstwą chrząstki stawowej, która poprzez swoją sprężystość minimalizuje podatność na uraz. Niestety, wraz z wiekiem chrząstka stawowa ulega stopniowej degeneracji, przez co dolegliwości związane ze stawami mogą pojawiać się coraz częściej i stawać się bardziej dotkliwe.

Torebka stawowa

to naturalna osłonka stawu, która łączy powierzchnie stawowe. Składa się ona z dwóch warstw (błon):

• włóknistej, która swoją grubością determinuje zakres możliwych ruchów,
• maziowej, która odpowiada za tworzenie mazi stawowej wypełniającej jamy stawowe – czyli przestrzenie między bliskimi sobie powierzchniami stawowymi.

Maź stawowa zwiększa przyczepność kości i zmniejsza tarcie poprzez smarowanie powierzchni chrząstek stawowych. W niektórych stawach błona maziowa wytwarza dodatkowe struktury, np. kaletki maziowe, dzięki czemu maź stawowa wspiera także ruch mięśni otaczających daną kość.

Jamy stawowe

Jamy stawowe, oprócz gromadzenia mazi stawowej, są punktem, na który oddziałują różne siły, mające na celu utrzymanie odpowiedniego ciśnienia wewnątrzstawowego. Dzięki tym siłom i właściwemu ciśnieniu, końce stawowe utrzymywane są blisko siebie. Wielkość jamy stawowej różni się w zależności od stawu – najmniejsza jest w stanie zebrać kilka mililitrów, największa nawet 300 ml płynu maziowego. W stanach zapalnych jamy stawowe powiększają się i w niektórych stawach mogą zgromadzić nawet 1,5 litra płynu.